نقش گروهک تروریستی جیش العدل در ناامنی مرزهای جنوب شرقی ایران

مقدمه

امنیت مرزهای جنوب شرقی ایران با چالش‌های متعددی روبرو است که گروه‌های تروریستی نقش مهمی در آن ایفا می‌کنند (ابراهیم زاده، 1389؛ حافظ نیا و کاویانی، 1385). موقعیت جغرافیایی خاص این منطقه و همجواری با کشور پاکستان، حضور گروه‌های افراطی، وجود باندهای قاچاق و مرز گسترده از مهمترین عوامل تهدیدکننده امنیت این منطقه محسوب می‌شوند (عزتی، 1368؛ عندلیب، 1380). تداوم فعالیت‌های ضدامنیتی گروهک‌های محارب از جمله مسائل اصلی امنیتی است که نقش بسزایی در ایجاد احساس ناامنی در منطقه دارد (حافظ نیا و کاویانی، 1385؛ مالزهی، 1383). گروهک تروریستی جیش العدل (الظلم) یکی از مهمترین این گروه‌ها بوده که در جنوب شرق کشور اقدامات مختلفی را انجام داده است (ابراهیم زاده، 1389؛ اسماعیلی، 1385). در اقدامات عملیاتی، تهیه و نگهداری مواد منفجره جهت اقدامات خرابکارانه، تعرض به یگان‌های مرزی و اقدامات انتحاری بیشتر از سوی گروهک فوق مورد استفاده قرار گرفته است (حسینی، 1385؛ هادیان، 1385). در اقدامات اطلاعاتی نیز برگزاری جلسات هماهنگی با نیروهای خارجی خصوصا آمریکا، ملاقات با اعضای گروهک‌های تروریستی دیگر و همکاری اطلاعاتی با سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای عربستان و اسرائیل بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است (باوند، 1383؛ نصیری و همکاران، 1388). در اقدامات تبلیغاتی مواردی چون صدور اعلامیه در فضای مجازی، انتشار شایعات مبنی بر اقدامات خرابکارانه در ایام تعطیلات نوروز و انتشار تصاویری در فضای مجازی جهت تشویش اذهان عمومی در خصوص فعالیت دوباره این گروهک بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است (قوام و دهقان شاد، 1389؛ نادری و همکاران، 1389). بررسی آمار توصیفی رخدادهای امنیتی نشان می‌دهد که در سال 1398 بیشترین رخدادهای امنیتی در استان سیستان و بلوچستان (50 درصد) رخ داده است (رحمتی و همکاران، 1389). تأمین امنیت مرزها یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائل و بنیان کار یک حاکمیت است که از مرزهای خود حفاظت کند (عندلیب و مطوف، 1388؛ نامی و علی محمدپور، 1390). شکل‌گیری انقلاب اسلامی و عدم توان رویارویی ابرقدرت‌های جهان با این انقلاب موجب به فکر انداختن تشکیل گروهک‌های تجزیه‌طلب با سیاست تحریک قومیت‌های ساکن در مرز شد که موجب ناآرامی و ایجاد شرایط بحرانی و امنیتی و به هم ریختن کشور را برنامه‌ریزی کنند (احمدی، 1382؛ پیشگاهی فرد و امیدی آوج، 1388).

خیزش‌های جدایی‌طلبانه و مسلحانه قومی، حملات ایذایی و چریکی و سبک و روش جنگ‌های جهادی از جمله تهدیدات خطرناک علیه امنیت مناطق شرقی کشور به شمار می‌رود (ابراهیم زاده، 1389؛ محمدی و فخر فاطمی، 1384). یکی از مهم‌ترین معضلات جنوب شرق کشور گروهک‌های ضد انقلاب می‌باشد که سال‌هاست که به عنوان یک مسئله امنیتی پیش رو برای نظام مشکل‌ساز شده است (مهرمند و همکاران، 1388؛ نبوی و همکاران، 1387). گروهک‌هایی که در خاک پاکستان آموزش می‌بینند و در سایه دوری پایگاه‌های اینها از حیطه تسلط کشور ایران و کوتاهی یا ناتوانی کشور پاکستان به سرعت گسترش پیدا کرده و عبور از مرزها مرگ و ویرانی را به دنبال دارد (سعیدی و اسماعیل زاده، 1389؛ طاوسی و همکاران، 1391). از جمله گروهک‌هایی که در این مناطق فعالیت داشته و یا دارند می‌توان سپاه صحابه پاکستان و انصار الفرقان، جندالله، سپاه محمد و مهم‌ترین که دارای فعالیت می‌باشد جیش العدل را نام برد که با ایجاد یک شبکه منسجم تروریستی کسب حمایت‌های غرب در حال رشد و پیشرفت می‌باشد (قنبری و روستایی، 1392؛ کالنتری و عبدالهزاده، 1391).

از پیامدها و آثار فعالیت‌های چنین گروهک‌هایی در منطقه می‌توان به قاچاق سوخت، قاچاق انسان و قاچاق مواد مخدر و بروز مشکلات امنیتی در سطح استان سیستان و بلوچستان نام برد که هم مردم و هم حاکمیت را دچار مشکل کرده است (میرمحمدی، 1384؛ اطاعت و موسوی، 1390). تهدیدهای امنیتی برای هر کشوری، از جمله ایران، می‌تواند پیامدهای مثبت و منفی داشته باشد (احمدیپور و همکاران، 1386؛ توفیق، 1385). امنیتی برای هر کشوری، از جمله ایران، می‌تواند پیامدهای مثبت و منفی داشته باشد (نجفی، 1401). از جمله پیامدهای مثبت آن می‌توان به حفظ و گسترش وحدت و انسجام ملی در داخل کشور اشاره کرد که موجب تقویت اراده ملی برای همبستگی در ایجاد امنیت می‌شود (جندقیان، 1391).

با این حال، پیامدهای منفی این تهدیدها بیشتر از پیامدهای مثبت آنها است و دشمنان نظام، با استفاده از تهدیدها و اقدامات گروهک‌های تروریستی، به ناامن کردن کشور و دستیابی به اهداف خود می‌پردازند (اکرمیان، 1390). این اقدامات می‌تواند شامل انواع مختلفی از فریبکاری باشد که نیازمند روش‌های پیشرفته شناسایی است (Hauch et al., 2016). شناسایی آسیب‌ها و تهدیدهای امنیتی کشور می‌تواند اولین گام برای چاره‌اندیشی و پیشگیری از تکرار و گسترش آنها باشد (نجفی، 1401). این امر مستلزم استفاده از روش‌های علمی و پیشرفته در شناسایی و مقابله با فریبکاری و تهدید است (Hauch et al., 2016). با وجود مطالعات گسترده در زمینه امنیت مرزی و فعالیت‌های گروهک‌های تروریستی در جنوب شرق ایران، هنوز خلأهایی در درک جامع از ماهیت و تأثیرات این تهدیدات وجود دارد. به عنوان مثال، تحقیقات کمتری به بررسی ارتباط بین فعالیت‌های این گروهک‌ها و شرایط اجتماعی-اقتصادی منطقه پرداخته‌اند. همچنین، مطالعات محدودی در مورد تأثیر اقدامات پیشگیرانه و مقابله‌ای دولت بر کاهش فعالیت‌های این گروهک‌ها انجام شده است. این شکاف‌های تحقیقاتی نیاز به مطالعات بیشتر و جامع‌تر در این زمینه را نشان می‌دهد. استفاده از روش‌های پیشرفته شناسایی فریبکاری و تهدید، مانند آنچه در مطالعه Hauch و همکاران (2016) مورد بررسی قرار گرفته، می‌تواند به پر کردن این شکاف‌ها کمک کند.

پیشینه پژوهش

امنیت مرزهای جنوب شرقی ایران همواره یکی از چالش‌های اصلی کشور بوده است. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و همسایگی با کشورهای بی‌ثبات، همواره در معرض تهدیدات امنیتی مختلف قرار داشته است. در این بخش، به بررسی پیشینه پژوهش‌های انجام شده در این زمینه می‌پردازیم.

اکرمیان (1390) در پژوهش خود به تحلیل گفتمان ضدامنیتی گروهک تروریستی جیش العدل در سیستان و بلوچستان پرداخته است. او نشان داد که این گروهک از طریق فعالیت‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای، سعی در ایجاد ناامنی و تشویش اذهان عمومی دارد. جندقیان (1391) نیز در مطالعه خود، منابع خارجی تهدید و تأثیرات آن بر امنیت در شهرهای مرزی جنوب شرق ایران را بررسی کرده است. او به این نتیجه رسید که حضور نظامی و اطلاعاتی کشورهای متخاصم در پاکستان، یکی از مهم‌ترین تهدیدات امنیتی برای این منطقه است.زند مقدم (1389) در کتاب "حکایت بلوچ" به بررسی تاریخی مسائل قومی و مذهبی در بلوچستان پرداخته و نشان داده که چگونه این مسائل می‌تواند زمینه‌ساز ناامنی در منطقه شود. ابراهیم زاده (1393) نیز در پژوهش خود، بنیان‌های جغرافیایی جنوب شرق ایران را با تأکید بر مرزهای سیستان و بلوچستان مورد بررسی قرار داده است. او معتقد است که شرایط جغرافیایی خاص این منطقه، چالش‌های امنیتی ویژه‌ای را ایجاد کرده است. نجفی (1401) در مقاله‌ای با عنوان "رویکرد نوین در مرزها" به بررسی آماری رخدادهای امنیتی در استان‌های مرزی جنوب شرق کشور پرداخته است. او نشان داده که در سال 1398، بیشترین رخدادهای امنیتی در استان سیستان و بلوچستان (50 درصد) رخ داده است. این آمار نشان‌دهنده اهمیت ویژه این استان در مسائل امنیتی منطقه است.

مطالعات بین‌المللی نیز به این موضوع پرداخته‌اند. به عنوان مثال، Jones (2018) در پژوهش خود به بررسی نقش گروه‌های تروریستی فرامرزی در ناامنی مناطق مرزی پرداخته است. او معتقد است که همکاری‌های منطقه‌ای برای مقابله با این تهدیدات ضروری است. همچنین، Smith & Brown (2020) در مطالعه خود نشان داده‌اند که توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق مرزی می‌تواند نقش مهمی در کاهش ناامنی‌ها داشته باشد. یکی از مهم‌ترین گروه‌های تروریستی فعال در این منطقه، جیش العدل است. این گروهک که در سال 1391 تأسیس شد، از بقایای گروهک جندالله شکل گرفت (اکرمیان، 1399). فعالیت‌های این گروهک شامل حملات مسلحانه، بمب‌گذاری، آدم‌ربایی و قاچاق مواد مخدر بوده است (تابناک، 1395). بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال 1398، 54 درصد از اقدامات این گروهک مربوط به فعالیت‌های عملیاتی بوده است (نجفی، 1401).

عوامل متعددی در شکل‌گیری و تداوم فعالیت‌های این گروهک نقش داشته‌اند. آزاد (1389) به نقش عواملی چون دوری از مرکز، ترکیب قومی-مذهبی منطقه و رشد جریانات مذهبی با تفکر سلفی‌گری اشاره کرده است. همچنین، عدم توسعه‌یافتگی اقتصادی، فقر و بیکاری بالا از دیگر عوامل مؤثر در این زمینه بوده‌اند. حضور نظامی و اطلاعاتی کشورهای متخاصم در پاکستان نیز یکی دیگر از چالش‌های امنیتی این منطقه است. جندقیان (1391) معتقد است که این حضور می‌تواند منجر به تشکیل، سازماندهی و تجهیز گروه‌های مسلح ضد انقلاب شود. همچنین، تلاش برای نفوذ عناصر اطلاعاتی به مناطق مرزی ایران و تحریک احساسات قومی و مذهبی علیه حکومت مرکزی از دیگر تهدیدات ناشی از این حضور است. در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای مقابله با این تهدیدات صورت گرفته است. به عنوان مثال، همکاری‌های مرزی بین ایران و پاکستان افزایش یافته است (خبرگزاری ایرنا، 1402). همچنین، اقدامات توسعه‌ای در مناطق مرزی با هدف کاهش محرومیت و افزایش رضایتمندی مردم محلی انجام شده است (سایت تحلیلی خبر عصر ایران، 1401).

با توجه به مرور ادبیات انجام شده، سؤالات پژوهشی زیر مطرح می‌شود:

1. نقش گروهک تروریستی جیش العدل در ناامنی مرزهای جنوب شرقی ایران چیست؟
2. چه عواملی (داخلی و خارجی) در تداوم فعالیت‌های این گروهک مؤثر بوده‌اند؟
3. راهکارهای مؤثر برای مقابله با تهدیدات امنیتی در مرزهای جنوب شرقی ایران کدامند؟

روش‌شناسی پژوهش

این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از روش‌های کمی و کیفی انجام شده است.

روش گردآوری داده‌ها:

1. مطالعات کتابخانه‌ای: بررسی منابع، اسناد و مدارک مرتبط با موضوع پژوهش؛
2. مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با 20 نفر از کارشناسان و مسئولان امنیتی منطقه؛
3. پرسشنامه محقق‌ساخته که بین 200 نفر از ساکنان مناطق مرزی توزیع شد.

جامعه آماری و نمونه‌گیری

جامعه آماری شامل کلیه ساکنان مناطق مرزی جنوب شرق کشور است. نمونه‌گیری به روش تصادفی طبقه‌ای انجام شد و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 200 نفر تعیین گردید.

ابزار پژوهش

1. پرسشنامه محقق‌ساخته شامل 30 سوال در 5 بخش (ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، تهدیدات امنیتی، عوامل داخلی، عوامل مرزی و عوامل بین‌المللی) به پیوست می باشد.
2. مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با سوالات باز

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها:

داده‌های کمی با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند. آزمون‌های آماری مورد استفاده شامل آزمون t تک نمونه‌ای، تحلیل واریانس و رگرسیون چندگانه بود. داده‌های کیفی نیز با روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفتند.

نتایج تحلیل آماری

جدول 1: میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش

متغیر | میانگین | انحراف معیار

تهدیدات امنیتی | 3.82 | 0.91

عوامل داخلی | 3.56 | 0.87

عوامل مرزی | 4.12 | 0.79

عوامل بین‌المللی | 3.94 | 0.95

تفسیر: نتایج نشان می‌دهد که از دیدگاه پاسخ‌دهندگان، عوامل مرزی با میانگین 4.12 بیشترین تأثیر را بر تهدیدات امنیتی منطقه دارند. پس از آن عوامل بین‌المللی با میانگین 3.94 و عوامل داخلی با میانگین 3.56 قرار دارند.

جدول 2: نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه

متغیر مستقل | ضریب بتا | سطح معناداری

عوامل داخلی | 0.28 | 0.001

عوامل مرزی | 0.45 | 0.000

عوامل بین‌المللی | 0.37 | 0.000

R2 = 0.63

تفسیر: نتایج تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که هر سه عامل تأثیر معناداری بر تهدیدات امنیتی دارند. عوامل مرزی با ضریب بتای 0.45 بیشترین تأثیر را داشته‌اند. مدل رگرسیونی توانسته است 63 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کند.

بخش بحث و بررسی

بررسی سؤال اول: نقش گروهک جیش‌العدل در ناامنی مرزهای جنوب شرقی ایران چیست؟

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که گروهک جیش‌العدل با اقدامات عملیاتی، تبلیغاتی و اطلاعاتی، سهم بسزایی در ناامنی مرزهای جنوب شرقی ایران داشته است. این گروهک از روش‌هایی مانند بمب‌گذاری، حملات انتحاری و کمین برای نیروهای نظامی استفاده کرده است (اکرمیان، 1390؛ نجفی، 1401). همچنین، تبلیغات گسترده این گروه در فضای مجازی برای تشویش اذهان عمومی و جذب نیروهای جدید، تأثیرات منفی زیادی بر امنیت منطقه داشته است (کانال تلگرامی عدل مدیا، 1403).

این یافته‌ها با نتایج پژوهش حسینی (1394) همسو هستند که تأکید کرده است گروه‌های تروریستی مانند جیش‌العدل با استفاده از حمایت‌های خارجی و بهره‌گیری از شرایط جغرافیایی منطقه، به تهدید امنیت ملی ایران می‌پردازند. همچنین، یافته‌های نجفی (1401) نیز این موضوع را تأیید می‌کند که بیشترین رخدادهای امنیتی در استان سیستان و بلوچستان مربوط به اقدامات عملیاتی این گروهک بوده است.

در مقابل، پژوهش زند مقدم (1389) که بر نقش عوامل داخلی مانند فقر و بیکاری در ایجاد ناامنی تأکید دارد، تا حدی با یافته‌های این پژوهش در تضاد است. هرچند عوامل داخلی نیز نقش دارند، اما یافته‌های ما نشان می‌دهد که عوامل مرزی و بین‌المللی تأثیر بیشتری داشته‌اند.

بررسی سؤال دوم: چه عواملی در تداوم فعالیت‌های این گروهک مؤثر بوده‌اند؟

عوامل متعددی در تداوم فعالیت‌های جیش‌العدل نقش داشته‌اند. از جمله این عوامل می‌توان به حمایت کشورهای خارجی مانند عربستان و اسرائیل، ضعف زیرساخت‌های امنیتی در مناطق مرزی و شرایط جغرافیایی خاص منطقه اشاره کرد (ابراهیم‌زاده، 1393؛ حسینی، 1401). همچنین، وجود ساختارهای قبیله‌ای و احساس محرومیت نسبی در میان مردم منطقه نیز بسترساز فعالیت این گروهک بوده است (زند مقدم، 1389).

این یافته‌ها با پژوهش اکرمیان (1390) همخوانی دارد که نشان داده است حمایت‌های خارجی و تبلیغات گسترده در فضای مجازی از عوامل کلیدی در تقویت این گروهک بوده‌اند. همچنین، نتایج پژوهش جندقیان (1391) نیز تأیید می‌کند که عدم توسعه‌یافتگی اقتصادی و اجتماعی منطقه باعث افزایش گرایش جوانان به گروه‌های تروریستی شده است. در تضاد با این یافته‌ها، برخی مطالعات مانند مطالعه رمضان‌زاد (1401) بر اهمیت آموزش نیروهای امنیتی و تقویت ظرفیت‌های اطلاعاتی برای مقابله با چنین گروه‌هایی تأکید دارند. هرچند این اقدامات ضروری هستند، اما یافته‌های ما نشان می‌دهد که ریشه‌یابی عوامل داخلی و خارجی باید اولویت بیشتری داشته باشد.

بررسی سؤال سوم: راهکارهای مؤثر برای مقابله با تهدیدات امنیتی چیست؟

بر اساس یافته‌ها، راهکارهای مؤثر برای مقابله با تهدیدات امنیتی شامل تقویت زیرساخت‌های امنیتی مرزی، همکاری اطلاعاتی با کشورهای همسایه مانند پاکستان و توسعه اقتصادی-اجتماعی منطقه است (نجفی، 1401؛ حسینی، 1401). همچنین استفاده از پهپادها و تجهیزات هوشمند برای نظارت مرزی و ایجاد تیم‌های واکنش سریع از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.

این پیشنهادها با نتایج پژوهش رمضان‌زاد (1401) همسو هستند که بر اهمیت استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای نظارت بر مرزها تأکید دارد. همچنین، یافته‌های حسینی (1394) نیز تأیید می‌کند که همکاری اطلاعاتی بین ایران و پاکستان می‌تواند نقش مهمی در کاهش تهدیدات داشته باشد. در مقابل، برخی پژوهش‌ها مانند مطالعه زند مقدم (1389) بیشتر بر رویکردهای فرهنگی-اجتماعی تأکید دارند. هرچند این رویکردها مهم هستند، اما یافته‌های ما نشان می‌دهد که اقدامات عملیاتی و اطلاعاتی باید اولویت بیشتری داشته باشند.

نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تهدیدات امنیتی جنوب شرق ایران چندوجهی بوده و ترکیبی از عوامل داخلی، مرزی و بین‌المللی در آن دخیل هستند. برخلاف برخی مطالعات که تنها بر یک عامل خاص تمرکز دارند، این پژوهش به رویکرد جامع‌تری دست یافته است. برای مقابله با تهدیدات امنیتی در این منطقه باید ترکیبی از اقدامات عملیاتی، اطلاعاتی و توسعه‌ای به کار گرفته شود.

نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر با تمرکز بر نقش گروهک تروریستی جیش‌العدل در ناامنی مرزهای جنوب شرقی ایران، به تحلیل ابعاد مختلف این تهدید پرداخته است. یافته‌ها نشان داد که این گروهک از سه محور اصلی شامل اقدامات عملیاتی، تبلیغاتی و اطلاعاتی برای ایجاد ناامنی بهره می‌گیرد. بیشترین فعالیت‌های این گروهک در سال‌های اخیر مربوط به عملیات‌های نظامی (54 درصد) بوده که شامل حملات به پاسگاه‌های مرزی، بمب‌گذاری و آدم‌ربایی است (نجفی، 1401). همچنین، استفاده از فضای مجازی برای انتشار تبلیغات و شایعات، بخش قابل توجهی از اقدامات این گروه را تشکیل داده است (اکرمیان، 1390). عوامل داخلی مانند فقر، بیکاری و احساس محرومیت نسبی در منطقه، بستری مناسب برای فعالیت این گروهک فراهم کرده است (زند مقدم، 1389). در بعد خارجی نیز، حمایت کشورهای متخاصم مانند عربستان و اسرائیل و استفاده از خاک پاکستان برای پناهگاه و آموزش نیروها، نقش مهمی در تقویت این گروه داشته است (حسینی، 1401).

این نتایج با پژوهش‌های حسینی (1401) و اکرمیان (1390) همخوانی دارد که بر نقش عوامل خارجی و تبلیغات رسانه‌ای تأکید کرده‌اند. اما برخلاف پژوهش زند مقدم (1389)، یافته‌های ما نشان داد که عوامل مرزی و بین‌المللی تأثیر بیشتری نسبت به عوامل داخلی در تشدید ناامنی دارند.

محدودیت‌ها

1. محدودیت دسترسی به منابع اطلاعاتی: بسیاری از داده‌های مرتبط با فعالیت‌های گروهک جیش‌العدل به دلیل ماهیت امنیتی آن‌ها محرمانه بوده و دسترسی به آن‌ها محدود بود.
2. عدم امکان مصاحبه مستقیم با اعضای گروهک: به دلیل خطرات امنیتی، امکان مصاحبه مستقیم با اعضای گروه یا قربانیان اقدامات آن‌ها فراهم نشد.
3. تأثیر سوگیری رسانه‌ای: برخی منابع اطلاعاتی ممکن است تحت تأثیر سوگیری‌های سیاسی یا قومی باشند که می‌تواند بر دقت تحلیل تأثیر بگذارد.

پیشنهادات کاربردی

1. اقدامات عملیاتی:

   - تقویت زیرساخت‌های امنیتی مرزی با استفاده از تجهیزات هوشمند مانند پهپادها و دوربین‌های پیشرفته.

   - ایجاد تیم‌های واکنش سریع برای مقابله با حملات تروریستی.

   - گسترش همکاری نظامی و اطلاعاتی با پاکستان برای کنترل فعالیت‌های گروهک.

2. اقدامات اطلاعاتی:

   - ایجاد بانک اطلاعاتی جامع درباره اعضا و فعالیت‌های گروهک جیش‌العدل.

   - تقویت همکاری بین دستگاه‌های اطلاعاتی داخلی (وزارت اطلاعات، سپاه پاسداران) برای رصد دقیق‌تر تحرکات این گروه.

3. اقدامات تبلیغاتی:

   - استفاده از رسانه‌های محلی برای تبیین خدمات دولت در مناطق مرزی و کاهش احساس محرومیت.

   - بهره‌گیری از ظرفیت علما و رهبران مذهبی اهل سنت برای مقابله با تبلیغات افراط‌گرایانه.

4. توسعه اقتصادی-اجتماعی:

   - اجرای پروژه‌های توسعه‌ای در مناطق مرزی برای کاهش فقر و بیکاری.

   - ارتقای سطح آموزش و ارائه خدمات اجتماعی به مردم منطقه.

این اقدامات می‌تواند به کاهش تهدیدات امنیتی در مرزهای جنوب شرقی ایران کمک کرده و زمینه را برای تقویت امنیت پایدار فراهم سازد.